Έχει κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο και φιγουράρει στον «Διαρκή κατάλογο κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων της Ελλάδος» με τις Υπουργικές Αποφάσεις :ΥΑ 10062/934/12-7-1972, ΦΕΚ 621/Β/22-8-1972 &ΥΑ 10062/934/12-7-1972, ΦΕΚ 706/Β/13-9-1972.
O Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου είναι κτισμένος το 1563 με δαπάνη του Κραψίτη
Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιωάσαφ Β’ ο Μεγαλοπρεπής. Εκτός από τη θαυμαστή λιθοδομή του ναού, πρόκειται για ένα αρχιτεκτονικό οικοδόμημα, μεγάλων διαστάσεων βασιλικής, όπου το πρωτότυπο αρχιτεκτονικό του σχέδιο και το περίτεχνο εξωτερικό του διάκοσμο προδιαθέτει τον προσκυνητή για το θαυμάσιο εσωτερικό του χώρο.Οι περίφημες τοιχογραφίες του ναού, είναι αυτές που τον καθιστούν κόσμημα και ένα από τα αξεπέραστα θρησκευτικά μνημεία της περιόδου της Τουρκοκρατίας.
Ο Ιωάσαφ ανέθεσε την αγιογράφηση του Ι.Ν. Αγίου Νικολάου στους αυτάδελφους Φράγκο Κονταρή και Γεώργιο Κονταρή, ιερέα εκκλησιάρχη Θηβών, σπουδαίους αγιογράφους της εποχής που είναι οι καλύτεροι εκπρόσωποι της ακμάζουσας τότε, αγιογραφικής τεχνοτροπίας που καλείται «Σχολή των Θηβών». Εκτός του Αγίου Νικολάου Κράψης, έργα της αγιογραφικής αυτής συντεχνίας συναντούμε σε πολλά μνημεία της αποχής, όπως στη Μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους (Φράγκος Κατελάνος), στη Μονή Βαρλαάμ των Μετεώρων, στη Μονή Φιλανθρωπινών και στη Μονή Ντίλιου της Νήσου των Ιωαννίνων,στο Ναό Αγίου Δημητρίου και τη Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Κληματιάς Ιωαννίνωνκ.α.
Στην αποκατάσταση των φθορών που έγιναν μετά το 2010 είναι: ο εξ’ ολοκλήρου καθαρισμός του Τέμπλου του Ι.Ν. με ιδία δαπάνη του Ευάγγελου Ν.Καντζέλη και η ανάδειξη των τοιχογραφιών όλου του Ι.Ν που συνέδραμε το Υπουργείου Πολιτισμού στην ανάδειξη των τοιχογραφιών του κυρίως Ναού και του θαλάμου του γυναικωνίτη με ιδία δαπάνη από τον κ.Ευάγγελο Ν.Καντζέλη .
Ο Άγιος Νικόλαος αποτελούσε για την Κράψη και τους μαχαλάδες της το θρησκευτικό κέντρο της αχανούς ενορίας, αφού εξηπηρετούσε όλες τις λατρευτικές ανάγκες των ενεργών, τότε οικισμών. Πολύ νωρίς όμως, λόγω της αύξησης του πληθυσμού, τις ενοριακές ανάγκες άρχισε να υποβοηθεί και η παρακείμενη Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου «Γκρόπα Παναϊά» (1793μχ). Στα πλαίσια αυτών των ενεργειών και λαμβάνοντας υπόψη την αδυναμία στέγασης των πιστών στο Ναό του Αγ.Νικολάου, πραγματοποιήθηκε η ανέγερση των χαγιατιών του Ναού και του παρεκκλησίου του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου το έτος 1813.
Συνέχεια των προηγουμένων επεκτάσεων και εργασιών του 19ΟΥαιώνα, αποτελούν η ανέγερση του του κωδωνοστασίου το 1852, το οποίο φέρει μια εύηχη και λαγαρή καμπάνα, κατασκευασμένη στα Ιωάννινα και στο εργαστήριο των Τσαραπλανητών την ίδια χρονολογία.
Στη νότια πλευρά του ναού εφαπτόμενο στο παρεκκλήσιο του Αγίου Γεωργίου, ως προέκτασή του, ανεγέρθηκε το έτος 1881, το οστεοφυλάκιο του ναού, «ΔΙΑ ΔΑΠΑΝΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΜΠΑΛΑΜΑΤΣΙΑ, ΛΟΧΑΓΟΥ ΤΗΣ ΕΝ….ΕΛΛΑΔΙ ΦΑΛΑΓΓΟΣ».
Μετά το 2000, τα αδέλφια Δημήτριος & Ευάγγελος Ν. Καντζέλη χρηματοδότησαν με ιδία δαπάνη τους, την κατασκευή α)νέου οστεοφυλακίου (εκτός περιβόλου Ι.Ν. Αγ. Νικολάου) σε οικόπεδο δωρεά Γεωργίου Δέλα καθώς και β) την ανάπλαση – πεζοδρόμηση με κυβόλιθους του δρόμου από το Δημοτικό Σχολείο μέχρι την εξωτερική είσοδο του Ναού και κάτω από το Νεκροταφείο.
